Online Museum Durendale i.o.
Deze kaart van Braun Hogenberg uit 1575 geeft een mooi beeld van Leiden tijdens het beleg. Rondom de stad zijn de Spaanse schansen zichtbaar evenals de onderwaterzetting.. Ook dorpen als Zoeterwoude en Leiderdorp werden omwald. Leiderdorp diende ook als hoofdkwartier van Maestro de Campo Valdez. De route van de geuzenvloot en de vluchtende Spanjaarden verlevendigen het geheel.
Prent van Baudartius uit 1616 over het ontzet van Leiden. Het geeft een aardige indruk van de door de watergeuzen gevolgde route. Het gevecht aan de Voorweg bij Zoetermeer is weergegeven. Omdat de kortste route geblokkeerd beeld moest de vloot omvaren en bereikte uiteindelijk via Zoeterwoude de Lammenschans. Het opdringende water, de aanwezigheid van de Geuzenvloot zinde de Spaanse bezetting maar matig. Toen een deel van de stadsmuur instortte verwarden zij het gerommel met een uitval van de Leidenaren. De schans werd verlaten met achterlating van een ketel met hutspot.
Veel Leidenaars zullen hun potje gekookt hebben in zulke aardewerken potten. Deze zijn opgegraven in Leiden en zijn van ca. 1500 nChr. Tijdens het eerste beleg werden huurlingen en troepen van de Prins ingekwartierd. Uiteraard was dat geen pretje en als soldaten hun soldij niet kregen moest je hen geld voorschieten voor eten. Meestal kreeg je dat niet terug. Na het eerste beleg werden ze weggestuurd. Vlak voor het tweede beleg mocht nog maar een kleine groep naar binnen. In de winter was schraalhans vaak keukenmeester en toen het tweede beleg begon was nauwelijks nog voedsel beschikbaar en brak er hongersnood uit .
De Beschrijvinge der Stadt Leyden van Ian Iansz. Orlers uit 1641 is een van de bronnen over het Beleg en Ontzet van Leiden.
Munten en Penningen
Noodmuntjes Leiden
Het muntgeld in de stad raakte snel op en het stadsbestuur voorzag daarin door noodmunten te laten slaan. Deze oordjes zullen snel versnoept zijn..
Noodmunt Haarlem
Na het beleg en de inname van Haarlem 1572-1573 was Leiden aan de beurt. Ook in Haarlem werden noodmunten geslagen. Deze is van 1572.
Geuzenpenning
"Ce ne sont que des gueux" zou Charles de Berlaymont tegen de Landvoogdes Margaretha van Parma hebben gezegd bij de aanbieding van het smeekschrift der edelen op 5 april 1566.
Deze penningen, voorzien met bedelnappen werden gedragen om te laten zien dat je aan de goede kant stond.
Schutterspenning
Leiden werd tijdens het beleg verdedigd door haar burgers. De schutterij bestond uit meerdere vendels. Jaarlijks bij de monstering en de ommegang werd aan iedere deelnemer een penning uitgereikt ter waarde van 10 stuivers. Het gebruik dateert van 1507. Deze penning is uit 1658.
Elk jaar op 3 oktober herdenkt de stad Leiden het ontzet door de watergeuzen. Vast onderdeel is de uitreiking van haring en wittebrood aan de bevolking en een hutspotmaaltijd. Regelmatig worden er souvenirs en memorabilia uitgebracht. Dit spel is daar een bijzonder voorbeeld van. Het is geproduceerd in de Tweede Wereldoorlog. Het zal tijdens Sperrzeit veel gespeeld zijn waarbij de spelers de Spanjaarden gelijk gesteld zullen hebben met de Duitse bezetter..